Wat is anders dan we gewend zijn

Mensen, die stemmen horen zijn mensen met problemen en geen patiënten met een ziekte.
(Lucie Johnstone 2009 plus R & E onderzoeken)

Werken met stemmenhoorders vereist daarom een specifieke attitude, die bestaat uit:

  • Accepteren dat de stemmen werkelijk gehoord worden als stemmen van anderen dan het eigen ik. (zie R & E herstellen)
  • Ingaan op de stemmen horen ervaring liefst met een systematisch interview. (zie instrumenten)
  • Voor de afzonderlijke klachten de achtergrond in de levensgeschiedenis op sporen. (zie achtergrondproblemen)
  • Stemmen horen niet benoemen als psychotische symptoom, alleen in perioden van verwarring. (zie epidemiologisch ondersteunend onderzoek)
  • In de benadering een systematiek volgen, die in deze website wordt beschreven. (zie R & E herstellen)

Waarom een andere benadering

Het stemmen horen is een betekenis volle ervaring waarmee men kan leren omgaan, waarvan men de betekenis kan achterhalen en waarmee men weer baas kan worden in eigen brein. De betekenis gaat echter verloren wanneer stemmenhoren louter als symptoom van een ziekte wordt opgevat en benoemd als psychotische ervaring. Wanneer niet op de ervaring wordt ingegaan en uitsluitend behandeld met medicatie.

Het belang voor de stemmen hoorder

Stemmen hoorders geven aan het belangrijk te vinden dat hun ervaring wordt geaccepteerd. Deze hallucinaties te noemen is beledigend en verzwakt het gevoel van eigenwaarde. Men zegt dan in feite dat de stemmen hoorder zijn eigen hersenen niet kan vertrouwen. Dit is ook schadelijk voor de therapeutische relatie. (zie Hoffmann 2011)


Het belang voor het herstel

Dat de ervaring geaccepteerd wordt als werkelijk horen van stemmen van anderen, blijkt uit ons onderzoek een conditio sine qua non voor herstel. Dit geld ook voor het achterhalen van de betekenis ervan (zie eigen onderzoek). Daarom noemen wij de benadering “stemmen accepteren en begrijpelijk maken”.

Waarop is zij gebaseerd.

Zij is gebaseerd op onderzoek bij mensen, die stemmen horen, maar er geen hulp voor zochten omdat zij er geen problemen mee hebben en zelf met de stemmen leerden omgaan. Zij ervaren hun stemmen meestal als bron van inspiratie of als adviseurs. Deze ontwikkeling zagen we ook bij stemmenhoorders die wel patiÎnt waren geworden, maar van de problemen met hun stemmen herstelden. (zie Living with Voices).

Binnen welk soort psychiatrie past deze benadering het best?

Deze benadering past binnen de sociale psychiatrie (sinds kort ook wel ecologische psychiatrie genoemd), omdat in dat kennis gebied de geestelijke gezondheid problemen worden bestudeerd in relatie tot hun context.

Relatie levensgeschiedenis

Uit onze gevalstudies bleek dat er tenminste drie verschillende manieren zijn om relaties tussen stemmen en levensgeschiedenis te beschrijven. 

1 Een Historische relatie.

Het begin van het stemmen horen valt vaak samen met ervaren traumata en het ontstaan van sociaal-emotionele problemen. Bijvoorbeeld verlies van werk, verlies van zeggingsmacht over kinderen, seksueel misbruik mishandeling. Het kan ook een crisis zijn over seksuele identiteit. Vele verschillende situaties die iemand machteloos maken en een oplossing vragen kunnen er toe leiden. 

2 Een psychodynamische relatie. 

De bovengenoemde probleemsituaties kunnen tot een persoonlijk conflict leiden waar iemand geen raad mee weet. De onoplosbaarheid van de problematiek kan leiden tot een overlevingsstrategie, waarbij via de stemmen de bedreiging als van buiten komend wordt ervaren i.p.v. van binnen uit.(dit is vergelijkbaar met wat in de psychoanalyse “afweermechanisme” wordt genoemd). Het heeft niet alleen een negatieve betekenis maar kan ook een positieve oplossing vormen. Bijvoorbeeld, wanneer iemand zich schuldig voelt aan iemand anders overlijden en dan de stem hoort van de overledene, die zegt, dat het hem goed gaat. 

3 Een metafora relatie. 

De relatie tussen de stemmen en bestaande problemen kan in de vorm van metaforen tot uitdrukking komen en wel op verschillende manieren.

Wat de stemmen zeggen kan een metafoor zijn voor de problemen die iemand heeft (de stem praat over wat er gebeurt is vaak op een iet eenvoudig te begrijpen beeldende manier) De manier waarop de stemmen omgaan met de stemmen hoorder weerspiegelt de manier waarop deze met zijn problemen omgaat. (in jezelf opsluiten niet in discussie gaan). Maar ook hoe anderen met hem/haar zijn omgegaan De manier waarop de stemmen hoorder omgaat met de stemmen weerspiegelt de manier waarop deze omgaat met zijn problemen (geen zelfstandige besluiten nemen).Maar ook hoe hij/zij met anderen is omgegaan. (geen weerwoord). 

Achterliggende problemen

Mensen die stemmen horen zijn mensen met problemen en geen patiënten met een ziekte 

Denkt iedereen daar zo over? 

Als wij mensen om ons heen vertellen dat wij onderzoek doen naar stemmen horen is een veel gehoorde reactie “oh ja dat is een symptoom van schizofrenie is het niet?”. Deze opvatting is zo ingebakken dat het voor stemmen hoorders en ook voor de familie en vrienden moeilijk wordt om gewoon te doen over stemmen horen. Deze discriminerende opvatting dat het gekte is maakt mensen bang en zeker niet enthousiast om er over te praten. Professionelen in de geestelijke gezondheidszorg doen het zelfde. Hun eerste reactie is ook dat het een symptoom van een psychose is en daarom noemen ze stemmen horen al gauw een psychotische ervaring.

Uit ons onderzoek (Romme e. a. 2009) en dat van anderen blijkt dat deze opvatting onjuist is en stemmen hoorders mensen met problemen zijn en geen patiënten met een ziekte. (zie Lucie Johnstone 2006) 

De meest voorkomende problemen zijn: 

* Seksueel misbruik

* Emotionele verwaarlozing

* Adolescenten problemen

* Intense stress op meerdere terreinen

* ernstig geplaagd zijn

* fysieke mishandeling

 
Hoe hebben wij dit ontmoet in ons onderzoek

Bij het ontstaan van stemmen horen zijn er twee stappen te onderscheiden:
 

1) De traumatische ervaringen, die emotioneel niet verwerkt kunnen worden, leiden tot kwetsbaarheid

2) De actuele stress die specifiek deze gevoeligheid raakt en het stemmen horen uitlokt, veelal in situaties van praktische en geestelijke nood.

 
Een voorbeeld

Frans: de Moeder van Frans werd toen Frans 3 jaar oud was psychotisch dat wil zeggen ze ging zich emotioneel vreemd en angstaanjagend gedragen en Frans was daar erg bang voor. Toen zijn moeder weer wat beter was, werd Frans in huis verboden zijn gevoelens te uiten want dat was niet goed voor moeder en boosheid was al helemaal verboden. Ook werd Frans vanaf zij 8 ste niet meer aangeraakt en dus ook niet meer geknuffeld of gezoend. In het gezin verstijfde dus als het ware de omgang met gevoelens (dit is een voorbeeld van kwetsbaarheid door emotionele verwaarlozing)

 
Later toen Frans studeerde kwam hij in het huis waar hij met andere studenten woonde in moeilijkheden. Men wilde hem er uitzetten. Hij kwam in een positie waarin hij zijn boosheid wel moest uiten en dat lukte Frans niet. Op het moment dat hij de ander, die hem er uit wilde zetten zou ontmoeten, na zich al dagen er over te hebben opgewonden ging hij twee stemmen horen een heel emotionele stem en een heel rationele stem. Dit was dus voor Frans de uitlokkende stress: “het moeten uiten van kwaadheid”. Het uit huis gezet worden was zowel een praktische als geestelijke nood situatie.

 
Wat is er bij stemmen horen aan de hand.

 
In ons onderzoek zagen wij bij de mensen die er patiënt mee worden deze twee soorten ervaringen. De meestal traumatische ervaringen op jonge leeftijd die ze kwetsbaar maakt voor het kunnen omgaan met conflicterende emoties en de actuele stress die daar op inspeelt en de stemmen uitlokt. Dit zijn dus beiden de achterliggende problemen bestaande uit trauma’s onverwerkte emoties en praktische en/of geestelijke nood situaties. Stemmen hoorders die geen patiënt er mee werden hebben ook achterliggende problemen, maar zij ervaren hun stemmen meer als hulpbronnen en ze hebben ook meer steun van familie of groepen gelijkgerichten. Ze hebben ook meer compensaties in het dagelijks leven en geven daardoor hun persoonlijkheid minder over aan hun stemmen

Het probleem ontdekken

Hiermee bedoelen we wat je kunt doen om er achter te komen welke problemen in het leven van de stemmen hoorder de reden kunnen zijn voor het gaan horen van stemmen. Het gaat om de volgende stappen  

1 Een relatie leggen

 Het gaat hierbij om interesse te tonen in de persoon van de stemmen hoorder door te vragen naar zijn persoon om die beter te leren kennen. Wat hij doet, hoe hij leeft, wat zijn interesse zijn etc. en voor welke problemen hij hulp zoekt.

Vervolgens verteld u iets over u zelf. hoe u er toe gekomen bent om met stemmen hoorders te gaan werken. Dat u stemmen horen erkend als een reële ervaring met vele facetten waarover u met de stemmen hoorder wil praten. Het doel is de stemmen beter te leren kennen en hun boodschappen te leren begrijpen. 

Ook verteld u dat stemmen horen op zich geen teken is van gekte of een symptoom van een psychiatrische ziekte, maar dat het zo ongeveer bij 4% van de bevolking voorkomt en dat er maar weinig mensen ziek mee worden. De meesten kunnen er goed mee overweg en voelen zich er door geholpen. Dat het heel goed mogelijk is met de stemmen te leren omgaan. Het kan wel een hele boel inspanning vergen om over de angst en machteloosheid heen te komen. Maar dat u daar de stemmen hoorder mee wilt helpen als hij daar behoefte aan heeft, want dat geld meestal niet voor alle stemmen maar vooral voor de hinderlijke stemmen. Over de relatie leggen wordt helder verteld in het boek: Adequate hulp aan stemmenhoorders (die boek is uitverkocht)

2 Het Interview

 Het interview is bedoeld om op een systematische manier de stemmen horen ervaring in kaart te brengen. Het is een belangrijke stap om meer inzicht in de problematiek te krijgen zowel voor de stemmen hoorder als de hulpverlener, vriend of familielid. een instrument daar voor is het Maastrichtse stemmen interview.

Dit Interview is gericht op de ervaring van het stemmen horen zelf. Hierin worden heel veel vragen gesteld om meer duidelijkheid te krijgen over allerlei karakteristieken van de stemmen die heel persoonlijk zijn en van persoon tot persoon verschillen.

Dit Interview kunt down laden van deze website. De manier waarop u het interview het beste kan gebruiken staat beschreven in hoofdstuk 5 van het boek: Omgaan met stemmen.

3 Het maken van een verslag

 Na het afnemen van een interview is de volgende stap het maken van een samenvattend verslag van het Interview. Dit is heel belangrijk omdat dit het mogelijk maakt de verzamelde informatie op een overzichtelijke manier in beeld te krijgen. Zonder een helder overzichtelijk verslag is het haast niet mogelijk de daarop volgende stap te zetten. Deze stap wordt beschreven in hoofdstuk 6 van het boek Omgaan met stemmen

4 Het maken van een construct of het leggen van een relatie met achterliggende problemen.

 Deze  methode wordt besproken in hoofdstuk 7 van “Omgaan met stemmen”  en geeft antwoord op twee vragen:

Welke personen representeren de stemmen? Dit zijn veelal personen die bij de ervaren problemen betrokken zijn of zijn geweest.  de stemmen kunnen ook de emoties representeren, die als gevolg van de ervaren akeligheden tot problemen leiden. Ze hangen samen met wat er gebeurt is aan moeilijke ervaringen in het leven van de stemmen hoorder. Zo kunnen de karakter trekken van de stemmen wijzen op de mensen die de stemmen hoorder in zijn jeugd bijv. heel erg gepest hebben. De stem kan ook lijken op de degene waardoor de stemmen hoorder seksueel misbruikt is. Zo kunnen er veel mogelijke verbanden zijn tussen de stemmen en degene die betrokken zijn (geweest) bij de negatieve ervaringen 

Welke problemen worden in het stemmen horen gerepresenteerd? De onderwerpen waarover de stemmen praten en/of de periode waarin de stemmen voor het eerst kwamen kunnen wijzen op wat er in die tijd gebeurd is. Zo kan een stem waarschuwen tegen intimiteit door de stemmen hoorder er aan te herinneren wat er gebeurd is. Dat is dan wel meestal niet meer actueel maar leeft via de stem als herinnering door. Deze herinnering en vooral de betrokken emoties kunnen nog lang een hinderpaal vormen bij intimiteit als de stemmen hoorder niet door heeft wat er gebeurt en te veel naar de stem luistert Hij herkend of begrijpt dan de samenhang met vroeger niet. De stemmen geven vaak uitdrukking aan de emoties die samenhangen met wat er vroeger is gebeurt.  

5 Er zijn nog andere wegen die naar Rome leiden

Bijvoorbeeld door de stemmen hoorder het boek te geven van Ron Coleman en Mike Smit : werken met stemmen. Dit boek is geschreven voor stemmen hoorders om er zelf mee te werken en er hun eigen geschiedenis door te leren kennen. Zo leren ze de relatie kennen tussen de stemmen en wat hen in hun leven is overkomen.

6 Een laatste weg, die vaak een eerste weg is die stemmen hoorders volgen is het deelnemen aan een Stemmen Hoorders groep.

Dit zijn groepen waarin de stemmen hoorder zich vrij voelt zijn eigen tempo te bepalen en waarin hij zich ook veilig voelt omdat stemmen horen daar gewaardeerd wordt en gerespecteerd. Hij maakt dan kennis met andere stemmen hoorders waar hij veel van kan leren. bij het omgaan met de stemmen. Hij kan daar ook meer duidelijkheid krijgen over de relatie tussen zijn stemmen en wat hem is overkomen. Informatie over waar stemmen groepen in Nederland vindt u bij “netwerken”